Պատիկ և բաժանարար

• Թվի պատիկ են այն թվերը, որոնք այդ թվի վրա բաժանվում են առանց մնացորդի։

Օրինակ՝ 2-ի պատիկ են այն թվերը, որոնք 2-ի բաժանվում են առանց մնացորդի։

4։2=2, ուստի 4-ը 2-ի պատիկ է։ 4-ը 2-ի կրկնապատիկն է։ 6։2=3, ուստի 6-ը 2-ի պատիկ է։ 6-ը 2-ի եռապատիկն է։ 8։2=4, ուստի 8-ը 2-ի պատիկ է։ 8-ը 2-ի քառապատիկն է։ 11։2=5(1մն․), ուստի 11-ը 2-ի պատիկ չէ։

2-ի պատիկներն են՝ 2, 4,6,8,10,12,․․․

• ի պատիկներից ամենափոքրը 2-ն է։
  • Թվի բաժանարար են այն թվերը, որոնց վրա այդ թիվը բաժանվում է առանց մնացորդի։

Օրինակ՝

16-ի բաժանարար են այն թվերը, որոնց վրա 16-ը բաժանվում է առանց մնացորդի։

16։1=16, ուստի 1-ը 16-ի բաժանարար է։ 16։2=8,    ուստի 2-ը 16-ի բաժանարար է։ 16։4=4,        ուստի 4-ը 16-ի բաժանարար է։ 16։8=2,       ուստի 8-ը 16-ի բաժանարար է։ 16։16=1, ուստի 16-ը 16-ի բաժանարար է։ 16։5=3(1մն․), ուստի 5-ը 16-ի բաժանարար չէ։ 16-ի բաժանարար են՝ 1,2,4,8,16

1. ի բաժանարարներից ամենափոքրը 1-ն է, ամենամեծը՝ 16-ը։

Առաջադրանքներ

1. Թվարկիր 5-ի պատիկ մի քանի թիվ։ Ո՞րն է 5-ի պատիկ ամենափոքր թիվը։

5

• Թվարկիր 3-ի պատիկ մի քանի թիվ։ Ո՞րն է 3-ի պատիկ ամենափոքր թիվը։

3

• Թվարկիր 4-ի պատիկ մի քանի թիվ։ Ո՞րն է 4-ի պատիկ ամենափոքր թիվը։

4

• Ասա 6-ի պատիկ մի քանի թիվ, որոնք փոքր են 60-ից։

6,12,18,24,30,36,42,48,54

• Ասա 7-ի պատիկ մի քանի թիվ, որոնք մեծ են 50-ից։

7,14,21,28,35,42,49,56^,61,68,..

• Թվարկիր 20-ի բոլոր բաժանարարները ։ Ո՞րն է 20-ի ամենափոքր բաժանարարը, իսկ ո՞րը ամենամեծը։

1,2,4,5,20

• Քանի՞    բաժանարար ունի 15-ը, ո՞ր թվերն են դրանք։

1,3,15

• Ո՞ր թիվն է 24-ի ամենամեծ բաժանարարը։

• Թվարկիր 10-ի բոլոր բաժանարարները։ Ո՞րն է 20-ի ամենափոքր բաժանարարը, իսկ ո՞րը ամենամեծը։

1,2,5,10

1. Թվարկիր 40-ի բոլոր բաժանարարները։ Ո՞րն է 40-ի ամենափոքր բաժանարարը, իսկ ո՞րը ամենամեծը։

1,2,5,10,20,40

1. Գտիր 62 թվի ամենամեծ ու ամենափոքր բաժանարարների գումարը։

1,62

62+1=63

1. Գրեք  թվեր, որոնք բաժանվում  են և՛ 5-ի, և՛ 2-ի։

10,20,30,40,50,60,70,80,90,100,…

1. Գրեք 2-ի  պատիկ մի  քանի թիվ։

2-2,4,6,8,12,14,16,18,20,…

1. Գրեք  8-ի  պատիկ մի քանի թիվ։

8-8,16,24,30,38,46,…

1. Գրեք  15-ի  պատիկ մի քանի թիվ։

15-15,30,45,60,75,90,…

1. Գրեք  6-ի  պատիկ մի քանի թիվ։

6-6,12,18,24,30,36,42,48,54,60,…

Երկրի մակերևույթի վրա թափվող մթնոլորտային տեղումների մի մասը ներծծվում է, մի մասը գոլորշանում, իսկ մնացածը սկսում է հոսել փոքր առվակների տեսքով, որոնք, միանալով իրար, կազմում են գետակներ և գետեր:
Գետը ջրային համակարգ է, որն ունի իր առանձին մասերը:
Երկրի մակերևույթի այն ձգված գոգավորությունր, որի ցածրադիր մասով հոսում է գետը, կոչվում էգետահովիտ, իսկ գետահովտի ամենացածր մասը՝ հուն:

Այն տեղը, որտեղից սկիզբ է առնում գետը, կոչվում է ակունք: Ակունք կարող են լինել աղբյուրը, լիճը: Օրինակ’ Սևանա լիճը Հրազդան գետի ակունքն է:
Այն տեղը, որտեղ գետը թափվում է մեկ ուրիշ գետի, լճի, ծովի մեջ, կոչվում է գետաբերան: Օրինակ’ Հրազդանի գետաբերանն Արաքս գետն է:
Գլխավոր կամ մայր գետին աջից ու ձախից միացող գետերր, գետակներր, առվակներր կոչվում են վտակներ:
Գետերր լինում են լեռնային և հարթավայրային:
Լեռնային գետերին բնորոշ են նաև սահանքները և ջրվեժները, որոնք նույնպես առաջանում են ջրի քայքայիչ աշխատանքի հետևանքով:

Սահանքները գետի հունի ծանծաղ, քարքարոտ տեղամասերն են, որոնք վտանգավոր են նավարկության համար:
Ջրվեժները գետի հունի խզված, աստիճանակերպ տեղամասերն են, որտեղից ջուրը գահավիժում է ներքև: Աշխարհի ամենաբարձր ջրվեժը’ Անխելը, ունի 1054 մ բարձրություն և գտնվում է Հարավային Ամերիկայում: Մեր երկրում հայտնի ջրվեժներից են Ջերմուկը (60 մ), Շաքին (18 մ):
Գետերի սնումը: Գետերի սնման հիմնական աղբյուրներն են անձրևաջրերը, ձյան և սառցադաշտերի հալոցքային ջրերը, ստորերկրյա ջրերը: Անձրևաջրերով սնվող գետերից հայտնի են Ամազոնը, Կոնգոն: Ձնհալքային սնում ունեն Օբը, Ենիսեյը: Սառցադաշտերի հալոցքային ջրերից են սնվում բարձր լեռնային գետերը Ամուդարյա, Սիրդարյա: Ստորերկրյա սնմամբ գետերը հիմնականում գտնվում են հրաբխային շրջաններում և համեմատաբար փոքր են: Տիպիկ ստորերկրյա սնմամբ գետ է Սև ջուրը`Հայաստանում:
Ամեն տարի նույն սեզոնին, որոշակի ժամանակով, գետի ջրի մակարդակի բարձրացումը կոչվում է հորդացում: Օրինակ` Հայաստանում գետերը հորդանում են գարնանը:
Գետի ջրի մակարդակի հանկարծակի, կարճատև բարձրացումր` տեղատարափ անձրևներից կամ ինտենսիվ ձնհալքից, կոչվում է վարարում:
Չորային շրջաններում, շատ հաճախ, վարարման հետևանքով գետի ջրի մեջ ավելանում է կոշտ նյութի քանակը, և առաջանում է սելավ: Վարարումներ և սելավներ շատ են դիտվում նաև Հայաստանում` պատճառելով մեծ վնասներ:
Հարցեր և առաջադրանքներ
1. Ի՞նչ է գետը:

գետը հոսող և տարբեր մասերից եյակ է
2. Ի՞նչ մասերից է բաղկացած գետային համակարգը:

Գետը ջրային համակարգ է, որն ունի իր առանձին մասերը:
3. Գետերի երեք սնման ի՞նչ աղբյուրներ գիտեք:

Սևանալիճ

Թարթուր

Տրուտո

4. Ի՞նչ տարբերություն կա հորդացման և վարարման միջև:

հորդեցումը դա ան է,որ ջուրը սկսում է արագ հոսալ իսկ վարարումը մեծ վնասներ է տալս

մեզ։

Քուռ գետ

Կուր գետ (Գուգարքի և Թիֆլիսի բարբառներով՝ Քուռ, թուրք.՝ Kura, վրաց.՝ მტკვარი — Մտկվարի, ադրբ.՝ Kür), գետ Հայկական լեռնաշխարհում և Կասպից ծովի ավազանում։ Սկիզբ առնելով Կարմիր Փորակ լեռնաշղթայի հյուսիսային ստորոտներում (Կարսի մարզի Արդահանի շրջանի Գյոլեի տեղամասում, ներկայումս՝ Թուրքիայում), Կուրը հոսում է դեպի Վրաստան՝ հասնելով Ադրբեջան, որտեղ այն միանում է Արաքսին և թափվում Կասպից ծով։ Կուր գետի երկարությունը 1515 կմ է։ Կուր անվան ստուգաբանությունը Սալմաստի հայերեն բարբառի տարբերակում «կուռ»՝«ջրի ավազան» է նշանակում։

Երկարություն

1515

Ավազանի

188 00կմ

Ակունք

Հայկական լեռնաշխհար

Գետաբերան

Կասպից ծով

1. Հաշվիր բոլոր  միանիշ թվերի քանակը 9
2. Հաշվիր բոլոր երկնիշ թվերի քանակը։ 99-9=90
3. Երկնիշ թվերի քանակը միանիշ թվերի քանակից քանիսո՞վ  է ավելի։ 90
4. Հաշվիր բոլոր եռանիշ թվերի քանակը։ 999-9-90=900
5. Հաշվիր բոլոր քառանիշ թվերի քանակը։ 9999-9-90-900=9000
6. Հաշվիր բոլոր հնգանիշ թվերի քանակը։ 999999-9-90-900-9000=90000
7. Հաշվիր, թե քանի թվանշան պետք է օգտագործել՝ բոլոր  երկնիշ  թվերը   գրելու  համար։
8. Հաշվիր, թե քանի թվանշան պետք է օգտագործել՝ բոլոր  եռանիշ  թվերը   գրելու  համար։ 9
9. Հաշվիր, թե քանի թվանշան պետք է օգտագործել՝ բոլոր քառանիշ թվերը   գրելու  համար։ 36000
10. 20 թվից փոքր քանի՞ երկնիշ թիվ կա։ 19-9=10
11. 93-ից մեծ քանի՞ երկնիշ թիվ կա։ 6
12. Որքա՞ն է այն երկնիշ թվերի քանակը, որոնց տասնավորը 2 է։10
13. Որքա՞ն է այն երկնիշ թվերի քանակը, որոնց միավորը 2 է։9
14. Որքա՞ն է այն երկնիշ թվերի քանակը, որոնց գրության մեջ կա 2 թվանշանը։19
15. Երկնիշ թվերից քանիսի՞ միավորն է 7։7
16. Երկնիշ թվերից քանիսի՞ տասնավորը 6 է։9

1. Հաշվիր բոլոր  միանիշ թվերի քանակը 9
2. Հաշվիր բոլոր երկնիշ թվերի քանակը։ 99-9=90
3. Երկնիշ թվերի քանակը միանիշ թվերի քանակից քանիսո՞վ  է ավելի։ 90
4. Հաշվիր բոլոր եռանիշ թվերի քանակը։ 999-9-90=900
5. Հաշվիր բոլոր քառանիշ թվերի քանակը։ 9999-9-90-900=9000
6. Հաշվիր բոլոր հնգանիշ թվերի քանակը։ 999999-9-90-900-9000=90000
7. Հաշվիր, թե քանի թվանշան պետք է օգտագործել՝ բոլոր  երկնիշ  թվերը   գրելու  համար։
8. Հաշվիր, թե քանի թվանշան պետք է օգտագործել՝ բոլոր  եռանիշ  թվերը   գրելու  համար։ 9
9. Հաշվիր, թե քանի թվանշան պետք է օգտագործել՝ բոլոր քառանիշ թվերը   գրելու  համար։ 36000
10. 20 թվից փոքր քանի՞ երկնիշ թիվ կա։ 19-9=10
11. 93-ից մեծ քանի՞ երկնիշ թիվ կա։ 6
12. Որքա՞ն է այն երկնիշ թվերի քանակը, որոնց տասնավորը 2 է։10
13. Որքա՞ն է այն երկնիշ թվերի քանակը, որոնց միավորը 2 է։9
14. Որքա՞ն է այն երկնիշ թվերի քանակը, որոնց գրության մեջ կա 2 թվանշանը։19
15. Երկնիշ թվերից քանիսի՞ միավորն է 7։7
16. Երկնիշ թվերից քանիսի՞ տասնավորը 6 է։9

կաթով դդմապուր

Բաղադրատոմսը

Դդում , մեղր , վանիլ , կաթ , կաթի սեր

Ծագումը

Ցավոք սրտի ես ծագգ

ումը դդմապուրի չգտա

Բացատրություն

Դդումով պատրաստվող ապուր

Դդմապուրի մասին

Դդմապուրը տարածված է Հայաստանում, մանավանդ ձմեռը հայերը շատ են ուտում դդմապուր,որովհետև դդմապուրը համեղ է և օկտակար սրտի և գլխուղեղի համար, դդումը առողջարար է ծաղիկի և նույնիսկ բույսի համար և մի քիչ տարածված է Ֆրանսյաում։ Դդմապուրը իմ կարծիքով Ֆրանսիայում է տարածված,որովհետև հայերը գնում են Ֆրանսիա և այնտեղ տարածում։

Մենք այսօր չափեցինք մեր դպրոցի ապակիները։

Տվյալներ․

լայնություն 72

երկարություն 143

մակերես

72×143=10296

Ամփոփում ենք չափումներ թեման։

Կչափենք․

Դպրոցի տարածքը

Դպրոցի խաղային տարածքները

Դպրոցի կաբինետները

1․ Դնչիկից Վինի Թուխի տուն ճանապարհին մեկը մյուսի հետևից աճում էին 16 երիցուկ և 15 կակաչ: Դնչիկը Թուխին հյուր գնալու ճանապարհին հերթով ջրում էր բոլոր ծաղիկները: Սակայն ջուրը վերջացավ 12-րդ երիցուկը ջրելիս: Հաջորդ օրը Թուխը Դնչիկին հյուր գանլիս հերթով քաղում էր ծաղիկներ: Քաղելով 7 ծաղիկ, նա մտածեց, որ այդքանը բավարար է փունջի համար: Քանի՞ չջրված ծաղիկ մնաց ճանապարհին:

1

2․ 16սմ կողմի երկարություն ունեցող քառակուսին տրոհեցին 4 սմ կողմի երկարություն ունեցող փոքր քառակուսիների: Ապա ստացված քառակուսիներից սարքեցին ուղղանկյուն, որի լայնությունը 8սմ է: Որքա՞ն է ուղղանկյան երկարությունը:3․ 

32

Չափման միավորներ
• Որպես երկարության չափման միավոր գործածվում են
միլիմետրը՝ 1մմ
սանտիմետրը՝ 1սմ
դեցիմետրը՝ 1դմ
մետրը՝ 1մ
կիլոմետրը՝ 1կմ
1սմ=10մմ
1դմ=10սմ
1մ = 10դմ
1մ=100սմ
1կմ=1000մ ։
• Որպես զանգվածի չափման միավոր գործածվում են
գրամը՝ 1գ
կիլոգրամը՝ 1կգ
ցենտները՝ 1ց
տոննան՝ 1տ
1կգ =1000գ
1ց = 100կգ
1տ =1000կգ
1տ =10 ց ։
• Որպես ժամանակի չափման միավոր գործածվում են
վայրկյանը՝ 1վ
րոպեն՝ 1ր
ժամը՝ 1ժ
օրը ՝ 1օր
տարին՝ 1տարի
1օր =24ժ
1ժ =60ր
1ր =60վ ։
1տ=12 ամիս
1դար=100 տարի
• Որպես արագության չափման միավոր գործածվում են
կիլոմետր-ժամ՝ 1կմ/ժ
մետր-ժամ՝ 1մ/ժ
մետր-վայրկյան՝ 1մ/վ
1կմ/ժ=1000մ/ժ
1մ/վ=3600մ/ժ
Առաջադրանքներ.

1. Արտահայտիր մետրով
   5կմ=50 m
   23կմ235մ=23235 m
   400կմ4մ=4004 m
2. Արտահայտիր դեցիմետրով
   5մ4դմ=500000 m
   3կմ=3000 m
   4կմ6մ7դմ=47 m
3. Արտահայտիր սանտիմետրով
   5մ=5000 Sm
   4մ5դմ6սմ=4560 dm
   35դմ=350 m
4. Արտահայտիր միլիմետրով
   7մ=7000 SM
   5սմ6մմ=56 sm
   5մ4դմ7սմ6մմ=54760 dm
5. Արտահայտիր նշված միավորներով․
   5ր40վ= 340 վ
   5օր18ժ = 110 ժ
   7տարի 11 ամիս= 2795 ամիս
   10դար54տարի = 154 տարի
   7․ Արտահայտիր գրամներով
   5կգ=5000 g
   7կգ250գ=7250 g
   5ց=50 k
6. 
   5ց12կգ60գ=572 g
   8․ Արտահայտիր ցենտներով
   5տ=5000 kg
   12տ7ց = 120000 t
   9․ Արտահայտիր կիլոգրամով
   12տ=12000 t
   22տ5ց=220000 t
   4տ5ց62կգ=?
   10․ Մեծ միավորներից մեկը արտահայտիր փոքր միավորով:
   5տ3ց=53 g
   30կգ60գ=3060 Գ
   6օր14ժ=158 ժ
   30ր40վ=1840 v
   

Արատես գնալուց մենք գնացինց երեք ժամ։Հասնելուց մենք մտանք կացարան տեղավորվեցինք գնացինք ճաշելու հետո մենք կառթացինք գրքեր ինտիուկտալ խաղեր հետո մենք գնացինք բակ խաղալու հենց եկավ հաջորդ օրը մենք հաքնվեցինք գնացինք խողանոց նախաճաշլու հետո մենք ելի կարթացինք բրքեր ինտիուկտալ խաղեր հետո մենք գնացինք բակում խաղալու դրանից հետո մենք կադացինք գրքեր ինտուկտալ խաղեր խաղացինք տաքանցանք հետո եկավ հաջորդ օրը մենք գնացինք խողցան տաքացանք հա մոռաց ասել,որ մենք սահնակ քշեցինք նախաճաշ կերանք խաղացինք մեր խաղերը գրքեր կարդացինք իչանք բակում խաղացինք եկանք ելի ինտիուկտալ մեր խաղեր խաղերը խաղացինք գրքեր կարդացինք։